Travmanın insan yaşamı üzerindeki olumsuz etkilerini inceleyen çok sayıda çalışma yapılmıştır. Ancak travmanın kişiler üzerinde olumlu değişimlere de yol açtığı bilinmektedir. Diğer bir deyişle, travmanın tek sonucu travmatik stres değildir. Travma ile başarılı şekilde başa çıkabilen insanlar, travma sonrasında olumlu yönde bir değişim ve olgunlaşma süreci yaşarlar (Tedeschi & Calhoun, 1996). Travma sonrası büyüme yaşayan insanların, travma ile sarsılan hayatlarını eskisine göre daha olumlu bir düzlemde yeniden inşa edebildikleri görülmüştür. İnsanların dünyayı anlamlandırma biçimleri, yaşadıkları travma sonrası bakış açıları değişerek yeniden inşa edilmektedir. Maruz kalınan zorlu yaşam deneyimleri sonrasında ortaya çıkan olumlu psikolojik değişiklikler, travma sonrası büyüme olarak adlandırılır.
Travma sonrası büyüme ancak kişinin yaşamında oldukça büyük ve zorlu bir mücadele dönemi sonrasında gerçekleşebilir (Tedeschi ve Calhoun, 1996). Yaşadığı travma sonrasında temel inançlarının yıkılması, kişinin yeniden yapılandırdığı inançları sayesinde büyümesine yol açar. İnsanlar güvende olduklarına dair temel inançlara sahiptirler. Güvende olduğuna inanan kişi, günlük hayatın getirdiği sorunlarla başa çıkabilir ve günlük yaşam olayları kişinin güvende olduğu inancını sarsmaz. Ancak kişi, travma sonrasında büyük bir kayıp yaşarsa, güvende olduğuna dair temel inancı yıkılır ve kişinin bu inancı olgunlaşarak yeniden yapılandırması için fırsat doğar. Travma sonrasında büyüme hemen gerçekleşmez. Travma sonrasında büyüme olabilmesi için kişinin travmatik yas aşamalarından geçmesi ve yaşamını yeniden anlamlandırması gerekir. Kişi, ancak travma sonrasında büyük bir acı yaşadıktan sonra travmatik büyüme aşamasına geçebilir.(Bernsten, & Rubin, 2007; Tedeschi & Calhoun, 2004).
Travma sonrası büyüme, travmanın etkilerinin iyileşmesinin ötesinde bir durumdur; kişi, travma öncesindeki durumun ötesine geçen derin bir dönüşüm yaşar (Arenliu et al., 2019; Janoff-Bulman, 2004). Kişi, travma sonrasında önceki durumuna dönmez, hayatında önemli değişimler yaşar ve önceki durumunun ötesine geçer (Tedeschi and Calhoun, 2004). Travma sonrası stres, birey için çok fazla zaman ve emek gerektiren bir yeniden yapılanma sürecidir. Kişinin büyüyebilmesi için önce acı çekmesi gerekir.
Travmadan kaynaklanan psikolojik büyüme, benlik algısı, kişiler arası ilişkiler ve yaşam felsefesi gibi insan yaşamının farklı alanlarında ortaya çıkar. (Tedeschi & Calhoun, 1995).
Benlik Algısı
Kendilerini depremin kurbanı olarak görmek yerine depremle başa çıkmış (survivor) kişiler olarak gören bireylerin kendilerine dair inançları değişim gösterir ve kendilerine olan güvenleri artar (Tedeschi et al., 1998). Aynı zamanda kişilerin "bana bir şey olmaz" inançları değişir. Artık kendilerinin de başına olumsuz olaylar gelebileceğinin farkına varırlar ve bu durumdan dolayı bir rahatsızlık hissetmezler. Kişilerin kendilerine daha fazla güvenmeleri ve her zaman güvende olamayacaklarını hissetmeleri, onları sosyal destek almaya daha yatkın bir hale getirir.
Kişiler Arası İlişkiler
Kişinin kendilik algısındaki değişim kişilerarası ilişkilerinin güçlenmesine yol açar. Kişinin daha fazla duygularını ifade etmesi ve kendi zevkinden bahsetmesi daha samimi ilişkilerin doğmasına yol açar. Bu ilişkilerin doğasında karşı taraf için yüksek empati, ilgi ve çaba vardır.
Yaşam Felsefesi
Kişinin kendi içindeki ve insanlarla ilişkisindeki değişimler, kişinin hayatın anlamını sorgulamasına ve yaşamını daha değerli görmesine yol açar. Hayat daha anlamlı, anlaşılabilir ve yönetilebilir olarak deneyimlenmeye başlar.
Travma sonrası kişinin yaşadığı olumlu değişimler, kişinin kendisiyle, diğerleriyle ve yaşamla ilişkilendirdiği değişimlerin sonucudur.
Kaynak
Tedeschi, R. G., & Calhoun, L. G. (1996). The Posttraumatic Growth Inventory: Measuring the positive legacy of trauma. Journal of Traumatic Stress, 9(3), 455–472. https://doi.org/10.1002/jts.2490090305
Berntsen, D., & Rubin, D. C. (2007). When a trauma becomes a key to identity: Enhanced integration of trauma memories predicts posttraumatic stress disorder symptoms. Applied Cognitive Psychology, 21(4), 417–431. https://doi.org/10.1002/acp.1290
Tedeschi, R. G., & Calhoun, L. G. (2004). Target Article: "Posttraumatic Growth: Conceptual Foundations and Empirical Evidence". Psychological Inquiry, 15(1), 1–18. https://doi.org/10.1207/s15327965pli1501_01
Janoff-Bulman, R., & Yopyk, D. J. (2004). Random Outcomes and Valued Commitments: Existential Dilemmas and the Paradox of Meaning. In J. Greenberg, S. L. Koole, & T. Pyszczynski (Eds.), Handbook of Experimental Existential Psychology (pp. 122–138). The Guilford Press.
Comments