Deprem ve benzeri travmalara doğrudan maruz kalan bireylerin psikolojilerinin olumsuz etkilendiği bilinmektedir. Travmatik olayların etkisinin doğrudan travmaya maruz kalanların ötesine geçtiği de artık bilinmektedir. Bir başkasının yaşadığı travmaya şahitlik eden (gören/duyan)/televizyondan izleyen) kişinin psikolojisinin olumsuz yönde etkilenmesine ikincil travmatizasyon denilmektedir.
Bireyler deprem gibi travmatik bir olayı kendileri yaşamamış olsalar da o travmaya şahitlik ettikleri için çeşitli korku ve kaygılar yaşarlar. İkincil travmatik stres bir başkasının deneyimlediği travmatik bir olay hakkında bilgi sahibi olmanın sonucunda doğal olarak ortaya çıkan davranış ve duygulardır. Travma yaşamış kişiye yardım etmek veya yardım etmek istemenin neden olduğu stres durumu olarak da tanımlanabilir. İkincil travmanın olumsuz etkileri birincil travmanın etkileri ile neredeyse aynıdır. İkincil travmatizasyon yaşayan kişiler doğrudan travma yaşayan kişiler ile benzer tepkiler gösterir.
6 Şubat 2023 günü ve sonrasında yaşanan ve büyük kayıplara yol açan depremler ülkemizde hem birincil hem de ikincil birçok travmaya yol açmıştır. Yaşanılan travma sonrası, hem deprem bölgesinde hem de ülkenin genelinde bir çok kişi yoğun stres yaşamaktadır. Oldukça ani ve beklenmedik şekilde yakınlarını ve evlerini kaybeden insanlar, kayıplarının gerçekliğini kabullenmekte zorlanmaktadır. Ülke genelinde birçok kişi depremin farklı yerlerde tekrarlaması ihtimalinin gerçekliğini düşünmeden edememekte ve tedbirler almaya çalışmaktadır. Travma sonrası verilen bu tepkilerin hepsi beklendik ve doğaldır.
Aşağıda Travmanın ruh sağlığına olası olumsuz etkileri sıralanmıştır.
Travmanın Yol Açabildiği Düşünce ve Duygular
Travmatik olayla ilgili rahatsız edici anıların zihinden gitmemesi,
Kişinin kendisini olayı tekrar yaşıyormuş gibi hissetmesi
Travmatik olayla ilgili rahatsız edici ve tekrarlayan rüyalar ve kabuslar
Travmatik olayı hatırlatan durumlara karşı şiddetli duygusal ya da fiziksel tepki
Travmatik olayı hatırlatan yerlerden, etkinliklerden veya kişilerden kaçınmak
Kendinize, diğer insanlara ya da dünyaya yönelik olumsuz düşünceler
Gelecek hakkında umutsuzluk
Travmatik olayın belirli bölümlerinin hatırlanmaması gibi bellek sorunları
Yakın ilişkileri sürdürmekte güçlük çekme
Aileden ve arkadaşlardan uzaklaşmak
Keyif aldığınız etkinliklere karşı ilgi kaybı
Olumlu duyguları deneyimlemekte zorluk çekme
Kolayca ürkme korkma
Sürekli tehlikeye hazır olma
Aşırı içki içme veya hızlı araç kullanma gibi zarar veren davranışlar
Uyku sorunları
Odaklanmakta güçlük çekme
Huysuzluk, öfke patlamaları veya saldırgan davranışlar
Aşırı suçluluk ya da utanç hissi
Eğer travma ile ilgili rahatsız edici düşünceleriniz ve duygularınız bir aydan uzun süredir azalma göstermiyorsa, yoğun yaşanıyorsa ve hayatınızı kontrol altına almakta zorlanıyorsanız en kısa sürede bir ruh sağlığı uzmanından destek almanız gerekmektedir.
Geçmiş olsun Türkiye.
Kaynaklar
Bride, B. E., Robinson, M. M., Yegidis, B., Figley, C.R., (2004). Development and validation of the secondary traumatic stress scale. Research on Social Work Practice (14)1 27-35.
Comments